Je zou Fikkie maar zijn! Soms vraag ik me af hoe dat beestje eruit ziet. In elk geval tonnetje rond als gevolg van alle porties die de hond krijgt. En het is vast een vuilnisbakje, een stratella.
Een enkeling heeft Fikkie ingeruild voor Flipper, die dolfijn. Die zegt alsof het de normaalste zaak van de wereld is: ‘Geef mijn portie maar aan Flipper.’
Steeds vaker zijn dit soort verbasteringen te horen.
Zoals deze: Hij stak er met kop en schotel bovenuit (in plaats van: Hij stak er met kop en schouders bovenuit).
Dat is er met de paplepel in geslagen (Dat is er met de paplepel in gegoten).
Daar kraait geen hond naar (Daar kraait geen haan naar – geen slapende honden wakker maken). Daar komt de kat uit de zak (Daar komt de aap uit de mouw – een kat in de zak kopen).
Iemand met scheve schaatsen aankijken (Iemand met scheve ogen aankijken – een scheve schaats rijden).
Dat is niet tegen Dobermannsoren gezegd (Dat is niet tegen dovemansoren gezegd).
Je moet geen oude vissen/schoenen uit de sloot halen (Je moet geen oude koeien uit de sloot halen).
De aandeelhouder wint (De aanhouder wint).
Stuk voor stuk vermakelijke versprekingen waarbij je meteen aanvoelt dat er iets fout gaat, al weet je soms niet meteen precies wat.
Sommige verhaspelingen zijn een eigen leven gaan leiden en worden intussen als goed beschouwd. Voorbeeld: dat klopt als een bus. Oorspronkelijk was het: dat klopt als een zwerende vinger – dat sluit als een bus.
Met enige verbeelding is doorgaans wel te bedenken waar een gezegde vandaan komt.
Dat werkt als een rode lap op een stier. Bloeden als een rund. Roken als een schoorsteen. Roken als een ketter.
Ja, visualiseer het maar even.
Reden genoeg voor mij om iemand die de ene sigaret met de andere aansteekt, nooit te laten roken als een ketter. Te gruwelijk.
Lopen als een trein. Sorry hoor, maar daar kun je tegenwoordig toch niet meer mee aankomen? Blaadjes op de rails. Bevroren wissels bij min twee graden.
Olie op de golven gooien. Welke milieubarbaar doet dat? Ik word niet rustig bij de gedachte aan een natuurramp waarbij veel dieren sterven. Het laat zich raden dat de uitdrukking uit de scheepvaart komt. Als in een woelige zee een sloep van een groot schip moest worden neergelaten, goot men olie op de golven. Door het dunne, stroperige laagje dat zo ontstond, kreeg de wind minder vat op het water en kon minder hoge golven maken. Vandaar de relatie tussen dit dempende effect en emotioneel hoog oplaaiende golven.
Olie op de golven bij gare rapen.
Tja, waarom zijn de rapen gaar en niet de spruitjes, de boontjes, de wortelen, de prei en het lof? In vroeger tijden vormden die eetbare knollen doorgaans het hoofdbestanddeel van de maaltijd.
Edoch, we leven nu.
Als nu iemand tekeergaat als een vuurspuwende piranha op drift omdat iets hem niet zint, haal ik al die groentes waaruit we nu kunnen kiezen er graag bij om die heftigheid te benadrukken. En toen waren de rapen gaar. En de spruitjes. En de boontjes. En de wortelen. En de prei. En het lof. Het maakt die nijd enigszins bespottelijk. Dat is ook precies mijn bedoeling.
Nog zoiets: de boot is aan. Waarom niet het vliegtuig, de ambulance, de politiewagen of de brandweerauto? De aankomst van de boot was in vroeger tijden in kleine plaatsjes de gebeurtenis van de dag. Mensen gingen de grens over van hun eigen woonplaats en passeerden vervolgens de grens van de dorpelingen waar werd aangemeerd.
In de huidige bootvluchtelingenproblematiek overigens weer helemaal actueel. Zij gaan over de grenzen, overschrijden grenzen. In sommige ogen overschrijden zij de grens van het toelaatbare. In die ogen is de maat, het land, vol. De boot is aan.
Veel uitdrukkingen zijn gerelateerd aan de scheepvaart.
We zien wel waar het schip strandt. Ik zie juist liever, veel liever zelfs, waar het schip het ruime sop kiest.
Misschien heb je dit nog nooit op de viool horen spelen. En waarschijnlijk ook niet op de cello, de piano, de gitaar of de trompet.
Ik denk dat ik mijn portie voortaan maar eens aan Bello geef. Snoopy kan ook wel een extraatje gebruiken. Ja, ik houd het in dit geval bij de trouwe viervoeters. Maar daar lusten de honden wellicht brood noch worst van.
Kopfoto: © Lieneke Koornstra
