Tijdens mijn opleiding journalistiek leerde ik dat er bepaalde criteria worden gehanteerd bij de nieuwsberichtgeving. Over deze criteria bestaat grote overeenstemming, over de prioriteit en keuze lopen de meningen nogal uiteen.
Criteria die gehanteerd worden zijn (ik houd de volgorde aan uit het Basisboek Journalistiek): 1. Conflict, 2. Actualiteit, 3. Belang voor de lezer, 4. Afstand, 5. Bekendheid, 6. Afwijking, 7. De eerste (bijv. op de maan), 8. Omvang, 9. Amusement, 10. Gevolgen, 11. Maatregelen.
Het conflict scoort hoog bij de nieuwsmedia.
Dit vanwege het onverwachte, het nieuwe, het ingrijpende.
Dat geldt niet alleen voor de strijd met Isis (later IS), de nieuwe spanningen tussen de VS en Rusland, maar bijvoorbeeld ook voor loonconflicten, conflicten tussen medisch specialisten en conflicten over Zwarte Piet.
De gevolgen voor ons zijn daarbij een issue. De strijd tussen de Hutu’s en Tutsi’s stond alleen al omdat de gevolgen ervan ons niet rechtstreeks raakten, ver van ons bed.
Dat raakt aan een ander criterium, dat van de geografische, de culturele en de psychologische afstand.
Een vliegtuig dat in China verongelukt krijgt nauwelijks aandacht in de Nederlandse berichtgeving. Betreft het een toestel van een Nederlandse luchtvaartmaatschappij of bevinden zich Nederlanders onder de passagiers, dan haalt het in onze kranten meteen de voorpagina.
Het neerstorten van de Russische Airbus A320 in de Egyptische Sinaï krijgt behalve van de landen die er rechtstreeks bij betrokken zijn ook veel aandacht van het westen, omdat de oorzaak van deze crash een door Isis gepleegde bomaanslag is. Daarmee valt deze luchtvaartramp tevens in de hoog scorende conflictcategorie.
De omvang doet er eveneens toe. Gaat het om een klein toestelletje waarbij er slechts enkele doden vallen, dan is daar relatief weinig aandacht voor, het gaat om een ongeluk. Betreft het een Boeing of een Airbus met veel inzittenden, dan is er sprake van een ramp.
Ik vertel dit allemaal vanwege de kritische geluiden die er klinken nu zo veel mensen op Facebook hun profielfoto hebben voorzien van een Franse vlag. Deze actie wordt geassocieerd met een wij tegen zij.
Ook het gebrek aan solidariteit met de slachtoffers die eveneens vielen in Beiroet als gevolg van een bomaanslag, wordt gememoreerd. 43 doden vielen daar. Had Adel Termos de tweede Isis-zelfmoordterrorist niet getackeld, dan waren dat er zeker veel meer geweest. Door de heldendaad van Termos kwamen hij en zijn dochter allebei om het leven.
Punt is dat Beiroet zowel geografisch als psychologisch voor de gemiddelde West-Europeaan een veel grotere afstand meet dan Parijs.
De aanslag op de Franse hoofdstad wordt ervaren als een aanslag op het Westen, net zoals destijds de aanslagen van nine eleven.
Dat voor al deze aanslagen geldt dat het aanslagen zijn op de mensheid, is voor menigeen minder aansprekend. Een aanslag op het Westen komt veel dichterbij. Zolang het allemaal in Beiroet gebeurt of ergens anders ver weg van ons bed, hoeven wij niet bang te zijn.
H
et is echter niet meer dan een veronderstelling dat degenen die hun profielfoto op Facebook hebben voorzien van een Franse vlag, hiermee een wij tegen zij hebben beoogd. Je kunt het zo uitleggen, maar niet als een waarheid deponeren die bovendien een sfeer creëert van polarisatie.
Angst en polarisatie, dat is exact waarop Isis uit is.
Als we ons hierdoor laten leiden heeft Isis een nog veel grotere impact op het wereldgebeuren dan uitsluitend met haar aanslagen en overige wreedheden.
Volgens de Israëlische schrijver Amos Oz is nieuwsgierigheid een belangrijk ingrediënt om te voorkomen dat we de ander verkeerd duiden. Nieuwsgierigheid naar wat de ander beweegt, kan empathie bewerkstelligen. Empathie is een effectieve remedie tegen polarisatie.
En wat dan in relatie met Isis?
Oz stelt terecht dat verwonding een van de oorzaken is van de ontwikkeling van dit monster. Daarmee beoogt hij niet dat je daarom dit monster zijn vernietigende gang moet laten gaan. Duidelijk wordt wel dat het geen kwaad kan als de westerling zich eens verdiept in de geschiedenis. Denk aan de kolonisatie, de militaire interventies in Bosnië, Irak en Afghanistan, de martelingen in Guantanamo Bay.
Hele volksstammen voelen zich door de tijden heen vernederd door de westerse bevrijdingsideologie waarbij de christelijke god de enige zou zijn, de democratie de beste besturingsvorm en de maakbaarheidsgedachte het wondermiddel.
De aantasting van mensen in hun kernwaarden creëert een wij tegen zij.
Werelds denken is de uitdaging waar de wereld van nu voor staat. Dat is niet mogelijk zonder empathie voor niet-Westerlingen.
Dag in dag komen er mensen om als gevolg van oorlogssituaties en terreur. Daarom was een minuut stilte alleen voor de slachtoffers van de aanslagen in Parijs een blijk van onevenwichtig medeleven.
Facebook zou mensen de mogelijkheid moeten bieden hun profielfoto te laten voorzien van een wereldvlag.
Kopfoto: © Kick Smeets / Rijksoverheid via Wikimedia Commons
